وی ادامه داد: مسجد جامع اصفهان در سال ۱۵۶ هجری قمری در مساحتی حدود پنج یا شش هزار متر مربع ساخته و در سال ۲۲۴ هجری قمری این مسجد از نو در مساحتی حدود یک هکتار بازسازی شد.
او بیان کرد: مسجد فضایی پاک، محدود و جهتدار است. در تاریخ آمده که مسجد جامع اصفهان نهتنها محل عبادت بوده، بلکه در آن، جلسههای درس بزرگان هم برپا میشده و حتا در متون ذکر شده که پای هر ستون مسجد جامع اصفهان حلقهی درسی بوده است.
رییس موسسهی ایکوموس ایران شهر اصفهان را زاییدهی دوره اسلامی دانست و افزود: نظام شهرسازی اصفهان براساس نیازهای اجتماعی و سیاسی حاکمان بهوجود آمده و تغییرات کالبدی مسجد جامع اصفهان نیز نشان از تغییرات سیاسی و اجتماعی در طول تاریخ اصفهان دارد.
وی توضیح داد: بیشترین این تغییرات در قرن پنجم هجری قمری توسط سلسلهی سلجوقیان انجام شدهاند. امپراطوری سلجوقی بهعنوان نخستین امپراطوری سکولار، گرچه دست به تخریب مسجد جامع اصفهان نزد، اما تغییرات زیادی در آن بهوجود آورد.
این استاد معماری با بیان اینکه مسجد جامع اصفهان، دایرهالمعارف معماری ایران است، گفت: سازهی گنبد، پیش از اسلام نیز در معماری ایرانی وجود داشته است. با ورود اسلام به ایران نهتنها این دین با مظاهر فرهنگ ایرانی به مقابله برنخواست، بلکه آن دسته از جلوههای فرهنگ مانند گنبد را در بناهای مذهبی مورد استفاده قرار داد.
وی اظهار داشت: تا پیش از ورود سلجوقیان به اصفهان، مسجد جامع تنها از یک شبستان بدون گنبد تشکیل شده بود؛ اما با ورود سلجوقیان بهعنوان امپراطوری که چهار مذهب جهان اسلام را میخواست پوشش دهد، در معماری مسجد جامع تغییراتی بهوجود آمد؛ تا این مسجد بهعنوان مسجدی جهانی فضایی مطلوب برای هر چهار فرقه باشد.
او افزود: در این زمان، مسجد جامع دارای گنبد شد و این یک تغییر ساده نبود، بلکه نمادی از تغییر قدرت حاکم بر ایران بود که میخواست، اصفهان را بهعنوان پایتخت خود انتخاب کند. در این دوره، مسجد جامع اصفهان که بهشیوهی مسجد النبی ساخته شده بود، به تقلید از معماری ایران دارای چهار ایوان شد که فضای مسجد را از هم تفکیک میکردند و اینگونه، سلسلهی سلجوقی نخستین حضور پررنگ خود را در اصفهان تثبیت کرد.
به گفتهی آیتاللهزاده شیرازی دورهی سلجوقیان در سرنوشت معماری مسجدها در اصفهان تاثیر بهسزایی داشت و مسجدسازی اصفهان از مسجدسازی به سبک مسجد النبی به مسجدسازی چهار ایوانی تبدیل شد.
وی ادامه داد: بعد از شهادت حضرت علی (ع) و کشته شدن معاویه و ابوسفیان، محدودهای مقابل محراب تعیین شد که جایگاه امام جماعت را از صفوف مردم جدا میکرد و اینگونه از جان امام جماعت محافظت میشد.
او اضافه کرد: در زمان آل بویه قسمتی از حیاط مسجد جامع اصفهان به شبستان اضافه و این مسجد بهعنوان مسجد کبیر شهر مطرح شد. در این زمان، مسجد صغیر شهر اصفهان (مسجد حکیم کنونی) ساخته شد.
خبرگزاری دانشجویان ایران – اصفهان
سرویس: میراث فرهنگی